दक्षिण कोरियामा हरेक वर्ष अक्टोबर ९ तारिखका दिन “कोरियन लिपी दिवस” (한글날 / Hangeul Day) विभिन्न कार्यक्रमहरूका साथ भव्य रूपमा मनाइन्छ। यो दिन कोरियाली लिपि हाङ्गुल को आविष्कार र प्रयोगको सुरुवात भएको सम्मानमा मनाउने गरिन्छ।
इतिहासअनुसार, सन् १४४३ मा राजा सेजोंग महान् (세종대왕) र उनका विद्वानहरूको टोलीले आम जनताका लागि सजिलो र बुझ्न सकिने लेखन प्रणालीको रूपमा “हाङ्गुल” लिपिको विकास गरेका थिए। त्यसअघि कोरियालीहरू आफ्नो विचार चिनियाँ अक्षरहरूमा व्यक्त गर्थे, जुन जटिल र सामान्य जनताका लागि कठिन थियो।
हाङ्गुलको मूल नाम “훈민정음 (Hunmin Jeongeum)” हो, जसको अर्थ हुन्छ — “जनताका लागि सही ध्वनिहरू।”
सन् १४४३ मा राजा सेजोंग महान् (세종대왕) र उनका विद्वानहरूको टोलीले आम जनताका लागि सजिलो र बुझ्न सकिने लेखन प्रणालीको रूपमा हाङ्गुलको विकास गरेका थिए।
ती अक्षरहरू यसरी बनाइएका थिए कि बोल्दा मुख, जिब्रो र घाँटीको अवस्थाबाट ध्वनि कसरी उत्पन्न हुन्छ भन्ने आधारमा हरेक व्यञ्जन र स्वर निर्माण गरिएको थियो।
हाङ्गुललाई सन् १४४६ मा औपचारिक रूपमा घोषणा गरिएको थियो, र त्यसको शिक्षण दस्तावेज “Hunmin Jeongeum Haerye” ले यसको प्रयोगका नियम र सिद्धान्त स्पष्ट पारेको थियो।
राजा सेजोंगको पहलले “हाङ्गुल” जन्मियो — सरल, वैज्ञानिक र आत्मगौरवले भरिएको लिपि, जसले कोरियाली जनतालाई विश्वभर आफ्नो पहिचान स्थापित गर्ने शक्ति प्रदान गर्यो।
शुरुमा हाङ्गुलले तत्कालिक विद्वान वर्गमा स्वीकार्यता पाएको थिएन, किनभने त्यो समय चिनियाँ लिपि (한자 / Hanja) लाई सभ्यताको प्रतीक मानिन्थ्यो।
सन् १५०४ मा राजा Yeonsangun ले हाङ्गुल प्रयोगमा समेत प्रतिबन्ध लगाए, तर पछि यसको प्रयोग पुनः सुरु गरियो।
१९औँ शताब्दीमा हाङ्गुल पुनरुत्थानको चरणमा पुग्यो। जापानी उपनिवेशकाल (1910–1945) का समयमा कोरियाली भाषा र अक्षर प्रतिबन्धित भए पनि, हाङ्गुल संरक्षण आन्दोलनले राष्ट्रिय पहिचान जोगाउने भूमिकामा रह्यो।
सन् १९२६ मा Korean Language Society ले पहिलो पटक “हाङ्गुल दिवस” मनाएको इतिहास पाइन्छ।
कोरिया स्वतन्त्र भएपछि, सन् १९४५ मा सरकारले अक्टोबर ९ लाई हाङ्गुल दिवसको रूपमा स्वीकृत गर्यो।
सन् १९७० मा यो राष्ट्रिय बिदा घोषणा गरियो, र १९९१ देखि केही समय बिदा सूचीबाट हटाइएको भए पनि सन् २०१२ मा पुनः राष्ट्रिय छुट्टीको रूपमा पुनर्स्थापित गरियो।
आज पनि कोरियालीहरूले यो दिनलाई गर्वका साथ मनाउँछन्। स्कूल, अफिस र सांस्कृतिक संस्थाहरूमा हाङ्गुल सम्बन्धी प्रतियोगिता, प्रदर्शनी र विशेष कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ।
नेपाल–कोरिया सम्बन्धका दृष्टिले पनि कोरियन लिपीले विशेष भूमिका खेलेको छ। नेपाली युवाहरूका लागि रोजगारीको अवसर खुलाउन र भाषा–संस्कृतिको माध्यमबाट सम्बन्ध मजबुत बनाउन कोरियन भाषाको परीक्षा (EPS–TOPIK) ऐतिहासिक मोड साबित भएको छ।
“२००८ भन्दा अघि कोरिया रोजगारीमा पठाउने क्रममा हुने आर्थिक शोषण अन्त्य गर्नमा कोरियन लिपीको ठुलो भूमिका थियो। यदि भाषा परीक्षा (EPS–TOPIK) नहुँदो हो त, निम्न र मध्यम वर्गका नेपालीहरूले कोरियाको अनुभव र आर्थिक उन्नति गर्ने अवसर पाउने थिएनन्।”
हाङ्गुल दिवस केवल एउटा अक्षरको सम्मान होइन, यो सम्पूर्ण राष्ट्रको आवाज, भावना र आत्मसम्मानको प्रतीक हो।











